Doğal Gaz Ticaretinde
Dönüm Noktası

Vadeli Doğal Gaz Piyasası (VGP)

Canlı İşlem Başlangıcı

1 Ekim 2021

fatih

EPİAŞ VGP

Proje Amacı

Stratejik planları arasında “enerji piyasalarının sürdürülebilirliği ve öngörülebilirliğini güçlendirme” ilk sırada yeralan EPİAŞ; hızla gelişen sektörün ve paydaşların beklentileri çerçevesinde, yerli ve milli kaynaklarla bünyesinde tasarlayarak geliştirdiği Vadeli Doğal Gaz Piyasası’nı (VGP) hizmete sunmanın gururunu yaşamaktadır.

EPİAŞ GFM

Gelişim Süreci

Mevzuat ve iş geliştirme çalışmalarına başlandı.
12 Haziran 2019
Mevzuat ve iş geliştirme çalışmaları tamamlandı.
10 Nisan 2020
EPDK ve sektör temsilcileri ile değerlendirme çalıştaylarına başlandı.
24 Ağustos 2020
VGP yazılım çalışmalarına başlandı.
07 Aralık 2020
Organize Toptan Doğal Gaz Satış Piyasası Yönetmeliği’nde değişiklik yapıldı.
12 Ocak 2021
Vadeli Doğal Gaz Piyasası İşletim Usul ve Esasları yayınlandı.
12 Mart 2021
VGP sanal uygulaması açılacaktır.
30 Haziran 2021
VGP canlı uygulaması açılacaktır.
01 Ekim 2021

EPİAŞ GFM

Proje Hakkında

Videoyu oynat

Vadeli Doğal Gaz Piyasası piyasa katılımcılarına neler getirecek?

Videoyu oynat

Vadeli Doğal Gaz Piyasası ile Tezgah Üstü Piyasa Arasındaki Farklar Nelerdir?

Videoyu oynat

Vadeli Doğal Gaz Piyasası’na Katılım Şartları Nelerdir?

Videoyu oynat

Vadeli Doğal Gaz Piyasası’nda Ticari İşlemler Nelerdir?

Videoyu oynat

Vadeli Doğal Gaz Piyasası’nda Gün Sonu İşlemleri Nelerdir?

Videoyu oynat

Vadeli Doğal Gaz Piyasası’nda Finansal ve Fiziksel Dönem İşleyişi Nasıldır?

Videoyu oynat

Vadeli Doğal Gaz Piyasası’nda Sunulan Teminatlar Nelerdir?

EPİAŞ GFM

Sıkça Sorulan Sorular

Tüm emtia piyasaları gibi doğal gaz piyasasında da ilgili taraflar fiyat riskine karşı kendilerini korumak isterler. Üretici ve İthalatçılar fiyat düşüşlerinden korunmayı ve düzenli nakit akışına sahip olmayı arzularken, Tüketiciler fiyat artışlarından etkilenmemeyi ve üretim maliyetlerini daha doğru hesaplayabilmeyi beklerler.

 

Bu amaçla “fiyatın öngörülebilmesi” ve “riskten kaçınılması” süreçleri ticari karar vermede kritik rol oynamaktadır. Vadeli Doğal Gaz Piyasası; doğal gaz fiyatının daha hızlı öngörülmesi ve daha doğru belirlenmesi için gerekli ortamı sunacak olmasının yanında, fiyat değişimlerine karşı ters pozisyon alarak risklerin en aza indirilmesini de sağlayacaktır.

 

  • Fiyat Keşfi (price discovery)
    Alıcı ve satıcı etkileşimleri ürünün piyasa fiyatını belirleyen temel unsurlardan biridir. İşlem maliyetleri daha düşük olduğu için tercih edilen vadeli piyasalar, değişimlere genellikle daha hızlı tepki vermekte, böylece ürünün gelecekteki fiyatının öngörülebilmesini sağlamaktadır.

 

  • Riskten Korunma (hedging)
    Olası ters fiyat hareketlerine karşı korunmak için ticari işlemin vadeye yayılması arzulanır. Böylece üstlenilen yatırım riskini minimize veya yok edecek “ters pozisyon alabilme” imkanı yakalanmaktadır. Katılımcı; Uzun Pozisyon (alış) ile fiyat artışlarına, Kısa Pozisyon (satış) ile fiyat düşüşlerine karşı ticari olarak korunmaktadır.

Tezgah Üstü Piyasa işlemleri “ikili anlaşmalar”, Vadeli Doğal Gaz Piyasası işlemleri “kontratlar” üzerinden yürütülmektedir. Karşılaştırmak gerekirse;

 

İkili Anlaşmalar;

  • Tezgah üstü piyasada, taraflar arasında yapılan özel sözleşmelerdir.
  • Karşı taraf riskini ortadan kaldırmazlar. Yani satıcı anlaşmada belirlenen ürünü teslim etmeyebilir, alıcı anlaşmada belirlenen ürün tutarını ödemeyebilir.
  • Vadesinden önce üçüncü bir tarafa devredilmesi zordur.
  • Hukuki düzenlemeye tabi değildir.
  • Damga vergisine tabidir.

 

VGP Kontratları;

  • Organize piyasada, taraflar arasında yapılan standart sözleşmelerdir.
  • Karşı taraf riski bulunmamaktadır. Alıcıya karşı satıcı, satıcıya karşı alıcı rolünü merkezi karşı taraf olan EPİAŞ üstlenir. Fiziksel teslimat ve ödemeler garanti altındadır.
  • VGP kontratları teslimat dönemi gelene kadar sürekli el değiştirebilir.
  • Düzenlemeye tabidir.
  • Damga vergisinden muaftır.

EPİAŞ Vadeli Doğal Gaz Piyasası’na katılım için aşağıdaki şartlar sağlanmalıdır;

 

  • EPDK İthalat, İhracat, Toptan Satış lisanslarından birine sahip olunmalı
  • EPİAŞ tüzel kişilik kaydının gerçekleştirilmesi,
  • Piyasa Katılım Anlaşması’nın imzalanması,
  • VGP Katılım Anlaşması’nın imzalanması,
  • Takasbank kaydının yapılması,
  • Başlangıç Teminatı ve Temerrüt Garanti Hesabı katkı payının yatırılması.
  • Katılımcılar; her iş günü 13:00 – 16:00 saat aralığında ticaret yapabilirler.
  • Katılımcılar; ticari planlarına uygun olan aylık, çeyreklik ve yıllık teslimat dönemleri için ilgili kontartlara teklif sunarlar.
  • Tekliflerin geçerli olabilmesi için alış veya satış miktarının, katılımcının ilgili kontratta “kalan pozisyon limitini“ aşmaması ve “sunulan teminatların” yeterli olması gerekir.
  • Gerçekleşen her eşleşme, katılımcıya ilgili kontratın her gaz günü için eşit miktarda doğal gazı teslim alma (alış) veya teslim etme (satış) yükümlülüğü doğurur. Fiziksel teslimat yükümlülüğü oluşturan bu miktar “açık pozisyon” olarak adlandırılır.
  • Katılımcı ilgili kontratta, mevcut açık pozisyonuna ters yönde ticari işlem yaparak fiziksel teslimat yükümlülüğünü azaltabilir. Bu durumda sahip olduğu “net pozisyon” azaldığı için karşılaması gereken teminat bedeli de düşer.
  • Seans içinde teklif verilen ve eşleşme gerçekleşen herbir kontrat için Günlük Gösterge Fiyatı (GGF) hesaplanır, düzeltilir ve 17:00 itibariyla güncel GGF’ler ilan edilir.
  • Güncel GGF’ler kullanılarak katılımcıların sunmaları gereken Toplam VGP Teminatı güncellenir. Buna göre teminatları yetersiz kalan katılımcılara saat 17:00’de “teminat tamamlama çağrısı” yapılır.
  • Takip eden iş günü saat 12:30’da “teminat tamamlama kontrolü”  gerçekleştirilir.

Örnek olarak katılımcının Aralık 2021 tarihinde 2022 birinci çeyreğine (ocak, şubat ve Mart 2022) ticaret yaptığını düşünelim;

 

  • 1 Ocak 2022 öncesinde mevcut tüm kontratlar finansal dönemdedir. Bu tarihten itibaren Ocak ve Birinci Çeyrek kontratları için teslimatların gerçekleştiği fiziksel dönem başlar.
  • 29 Aralık 2021 (fiziksel dönem öncesindeki üçüncü iş günü) seans sonunda; katılımcının Birinci Çeyrek kontratındaki açık pozisyonları Ocak, Şubat, Mart kontratlarına aktarılır. Ardından Ocak ve Birinci Çeyrek kontratları sonlandırılır.
  • Fiziksel teslimatlar; Ocak kontratı için 31 Ocak, Birinci Çeyrek kontratı için 31 Mart tarihinde sona erer.
  • Ocak ayı boyunca Şubat ve Mart kontratları finansal dönemde olup piyasada işlem görmeye devam eder.
  • Şubat ayı başında Ocak kontratındaki pozisyonların uzlaştırması ve fatura işlemleri gerçekleşir. Sonrasında katılımcıların teminatları iade edilir.
  • Finansal dönemde;

VGP kontratının fiyat değişim riskine karşı, açık pozisyon sahibi piyasa katılımcılardan; Kontrat Teminatı, Piyasaya Göre Güncelleme Teminatı ve diğer teminatlar alınır.

 

  • Fiziksel dönemde;

Alıcı kaynaklı fatura tahsilat riski ve satıcı kaynaklı fiziksel teslimat riskine karşı, katılımcılardan Fiziksel Teslimat Teminatı alınır.

EPİAŞ GFM

Eğitim

Videoyu oynat

Vadeli Doğal Gaz Piyasası Eğitimi I

Videoyu oynat

Vadeli Doğal Gaz Piyasası Eğitimi II

VGP Piyasa Süreçleri

VGP Teminat ve TGH Süreçleri

VGP Temerrüt Süreçleri

VGP Uzlaştırma Süreçleri

Proje Amacı

Stratejik planları arasında “enerji piyasalarının sürdürülebilirliği ve öngörülebilirliğini güçlendirme” ilk sırada yeralan EPİAŞ; hızla gelişen sektörün ve paydaşların beklentileri çerçevesinde, yerli ve milli kaynaklarla bünyesinde tasarlayarak geliştirdiği Vadeli Doğal Gaz Piyasası’nı (VGP) hizmete sunmanın gururunu yaşamaktadır.

 

EPİAŞ tarafından halen işletilmekte olan ve 7 güne kadar ürünler için işlem yapılabilen Spot Piyasa kapsamında, Günlük (gün öncesi, gün içi, gün ertesi) ve Haftalık (hafta sonu, hafta içi, hafta tümü) Ürünler ile katılımcılar portföylerini dengeleyebilmekte ve fiziksel optimizasyon yapabilmektedir. Vadeli Doğal Gaz Piyasası kapsamındaki Aylık, Çeyreklik ve Yıllık Ürünler ile bunlara ilave olarak, geleceğe yönelik fiyat beklentilerini keşif (price discovery) ve fiyat riskinden korunma (hedging) imkânı elde edeceklerdir.

 

Böylece tezgah üstü piyasalarda bulunmayan merkezi karşı taraf garantisi ve regülasyona tabi olma avantajlarına sahip bu iki piyasa, farklı ihtiyaçlara hitap etmeleri ve birbirini tamamlamaları sayesinde yeni yatırımlar için güven ortamı oluşturacaktır.

Proje Sponsoru

Ahmet Türkoğlu

Proje Yönlendirme Komitesi

Mehmet Uçansoy
Tamer Emre
Ramis Kulak
Avni Çebi
Mehmet Haluk Yılmaz
Bilal Topçu
Muharrem Eliş
Ahmet Ak
Suat Kır
Nezir Ay

Proje Yönetimi

Ragıp Tanrıkulu

Necat Demirağ

Proje Takımı

Abdullah Kaya
Abdülmelik Buğda
Ahmet Kök
Akif Kara
Alev Yeğin
Ali Parmaksız
Ali Yenilmez
Alper Koyutürk
Ayhan Yanbul
Bayram Aslan
Birol Karatay
Cihat Aydın
Cihet Aktaş
Cüneyt Taha Özkan
Derya Erbay
Derya Taş Ereke
Dilek Küçük
Erdal Kılınç
Erdem Akman
Eren Muslu
Fatih Binici
Fatih Nas
Fatih Şişman
Gül Kabadayı
Gürler Gülçe
Hayri Şimşek
İbrahim Ziya Özgün
İsmail Hakkı Ulutaş
Mehmet Emre Ölmez
Mehmet Fatih Ergün
Mehmet Sülün
Mehmet Şirin Adanır
Mehmet Yazla
Merve Nur Karabulut
Metin Morgül
Muhammed Özsoy
Mustafa Bitiş
Mustafa Enver Okay
Mustafa Güzel
Mustafa Yeşilyurt
Orhan Çolak
Orhan Satıroğlu
Ömer Budancamanak
Ömer Çalık
Ömer Kırcalar
Rümeysa Kübra Baysal
Seda Ayça Yıldız
Selma Salık Günaçtı
Sencer Serin
Serdar Sokol
Sezer Halat
Şahin Dağdelen
Tuğba Zengin Özdemir
Umut Özfidan
Yasemin Kaya
Yusuf Elmacı
Yusuf Sinan Akıncı

İletişim Takımı

Cihat Belviranlı

Bilimser Yağmur Demirel

Haluk Semih Dündar